Η ιστορία των Παξών, ενός μικρού αλλά σημαντικού νησιού στο Ιόνιο Πέλαγος, είναι γεμάτη από ενδιαφέροντα ιστορικά γεγονότα και πολιτισμικές επιρροές. Οι Παξοί είναι μέρος των Επτανήσων και βρίσκονται κοντά στην Κέρκυρα, αποτελώντας μέρος του Επτανήσιου αρχιπελάγους. Η ιστορία τους καλύπτει μια σειρά από διαφορετικές πολιτισμικές και πολιτικές περιόδους, καθώς το νησί πέρασε από διαφορετικές κυριαρχίες και πολιτισμικές επιρροές.
Ονομασία
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ετυμολογία της λέξης Παξοί. Σύμφωνα με το Στράβωνα, το όνομά της στους Παξούς έδωσε η Φοινικική λέξη «πακς», που σημαίνει γεωμετρικό «τραπέζιο», δηλαδή νησί με τραπεζοειδές σχήμα, όπως φαίνεται από τη θάλασσα. Κατά μια άλλη εκδοχή, εκπατρισμένοι κάτοικοι της Σικελικής Παξούντας, εγκαταστάθηκαν και έδωσαν το όνομα στους Παξούς. Ο Μητροπολίτης Παραμυθίας Αθηναγόρας υποστηρίζει ότι το όνομα Παξοί προέρχεται από τις πλάκες που έβγαιναν στους Παξούς και γινόταν εξαγωγή. Σύνθεση της λέξης Παξ=πλάκα και αε ή αι=νησί, μας δίνουν το όνομα του νησιού των πλακών. Ο Μουστοξύδης θεωρεί ότι προέρχεται το όνομα των νησιών από το επίθετο πακτός. Ο Ερρίκος Στεφάνου ετυμολογεί την ονομασία από το αρχαίο ρήμα πηγνύω και μάλιστα από το μέλλοντα «πήξω». Τέλος μια άλλη εκδοχή είναι να προήλθε από τη φράση «πακσώσας θύρας» (κεκλεισμένες), γιατί το λιμάνι του Γάη είναι κλειστό. Ο Γιάννης Δόικας αναφέρει ότι η λέξη –ειρήνη, είναι αυτή που θα ταίριαζε στο ειρηνικό νησί των Παξών.(https://www.gnoristetinellada.gr)
https://www.gnoristetinellada.gr
Αρχαία και Βυζαντινή Περίοδος
- Αρχαιότητα: Οι Παξοί κατοικήθηκαν από την αρχαιότητα, πιθανόν από την προϊστορική εποχή. Στην αρχαία Ελλάδα, οι Παξοί θεωρούνταν μέρος της Αχαικής Συνομοσπονδίας, και αργότερα ανήκαν στους Κερκυραίους. Το νησί είναι γνωστό για το φυσικό του λιμάνι και την στρατηγική του θέση, που το καθιστούσε ιδανικό για εμπορικούς και ναυτικούς σκοπούς.
- Βυζαντινή Περίοδος: Με την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ανατροπή του, το νησί πέρασε στην κυριαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Παξοί έγιναν τμήμα της γενικότερης αμυντικής ζώνης του Ιονίου και του Στρατηγείου της Κέρκυρας. Οι βυζαντινοί δημιούργησαν το πρώτο οργανωμένο φρούριο στο νησί για να προστατευτούν από τις θαλάσσιες επιδρομές.
Ενετική Περίοδος (1386-1797)
- Οι Παξοί πέρασαν υπό την κυριαρχία της Δημοκρατίας της Βενετίας το 1386. Η Ενετική κυριαρχία στην περιοχή διαρκεί για περίπου 400 χρόνια και επηρεάζει σημαντικά την πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά του νησιού.
- Αμυντικά έργα: Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Ενετοί ενίσχυσαν την άμυνα του νησιού, κατασκευάζοντας φρούρια και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Το πιο διάσημο είναι το Φρούριο του Αγίου Νικολάου, το οποίο κατασκευάστηκε για να προστατεύει το νησί από πειρατικές επιθέσεις και εχθρικές ναυτικές δυνάμεις.
- Οι Παξοί υπήρξαν ένα από τα κεντρικά σημεία της ναυτικής στρατηγικής της Βενετίας, και η οικονομία του νησιού βασιζόταν στην παραγωγή ελαιολάδου, κρασιού και άλλων γεωργικών προϊόντων.
Γαλλική και Αγγλική Κατοχή (1797-1864)
- Μετά την πτώση της Ενετικής Δημοκρατίας το 1797, οι Παξοί πέρασαν κάτω από γαλλική κυριαρχία. Η Γαλλία παρέμεινε για ένα διάστημα και, μετά από διάφορους πολιτικούς χειρισμούς, το νησί πέρασε στους Άγγλους το 1809.
- Οι Άγγλοι διατήρησαν τους Παξούς μέχρι το 1864, όταν το νησί παραδόθηκε στο νέο ελληνικό κράτος με τη συμφωνία των Αγγλο-Ελληνικών διαπραγματεύσεων.
Δεν γνωρίζουμε κάτι για την ιστορία των Παξών κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Τον 11ο αιώνα και στις αρχές του 12ου το νησί το είχαν οι Νορμανδοί της Σικελίας. Μετά τους Νορμανδούς, έγινε για πολύ καιρό λημέρι πειρατών. Το 1215 έγινε κτήση του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1259 θα είναι μεταξύ των εδαφών που θα πάρει προίκα από τον πεθερό του, τον Δεσπότη Ηπείρου Μιχαήλ Β’, ο Μανφρέδος της Σικελίας. Το 1267, μετά τον θάνατο του Μανφρέδου, θα γίνει κτήση του Ανδηγαυού βασιλιά της Νάπολης Καρόλου Α’ (Charles d’ Anjou).
Το 1374 οι Παξοί ήταν ανάμεσα στα εδάφη που πήρε κληρονομιά από τον πρίγκιπα Φίλιππο Β’ του Τάραντα ο Ιάκωβος του Μπω (Jacques des Baux ή Giacomo Del Balzo), γιος της αδερφής του Μαργαρίτας των Ανζού, που κληρονόμησε τους τίτλους του πρίγκιπα του Τάραντα, του πρίγκιπα της Αχαΐας και του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης. Όμως η βασίλισσα της Νάπολης Ιωάννα Α’ του έφαγε την κληρονομιά, και ο Ιάκωβος του Μπω κατέφυγε για λίγο στην Κέρκυρα, που συμπεριλαμβανόταν στην κληρονομιά του Φιλίππου του Τάραντα.
Το 1381, μετά την εκθρόνιση της βασίλισσας Ιωάννας της Νάπολης, ο Ιάκωβος του Μπω διεκδίκησε τα δικαιώματά του στην κληρονομιά. Με την υποστήριξη κάποιων βαρώνων της Κέρκυρας όπως του Αδάμ Σαν Ιππόλυτο, προσέλαβε τη μισθοφορική εταιρεία των Ναβαρραίων και κατόρθωσε να αποκτήσει την εξουσία στην Κέρκυρα και στη γύρω περιοχή (Βουθρωτό και Παξοί). Στη συνέχεια ο Ιάκωβος ετοιμάστηκε να εκστρατεύσει με τους Ναβαρραίους στην Πελοπόννησο για να κατοχυρώσει μια άλλη κληρονομιά του, το Πριγκιπάτο της Αχαΐας.
Λίγο πριν φύγει, παραχώρησε με συμβολαιογραφική πράξη της 26 Νοεμβρίου του 1381 τους Παξούς στον Ενετό Αδάμ Σαν Ιππόλυτο (Adam San Ippolito) που τον είχε βοηθήσει. Ως τότε οι Παξοί ήταν φέουδο του Βερονέζου Φίλιππου Μαλέρβα, ο οποίος είχε το αξίωμα του καπετάνου της Κέρκυρας και που προφανώς είχε εναντιωθεί στη διεκδίκηση των νησιών από το Ιάκωβο. Πιθανόν ο Σαν Ιππόλυτο κατέβαλε και κάποιο ποσό στον Ιάκωβο του Μπω που χρειαζόταν λεφτά για την εκστρατεία του στον Μοριά.
Το 1383, μετά τον θάνατο τού Ιακώβου του Μπω (ίσως και από πιο πριν), οι Κερκυραίοι βαρώνοι (πρωτοστατούντος μάλιστα του Σαν Ιππόλυτο) έδιωξαν τη φρουρά των αγροίκων και αχώνευτων Ναβαρραίων από το φρούριο, και το νησί επανήλθε στο βασίλειο της Νάπολης.
Το 1386 η Κέρκυρα καταλαμβάνεται από τους Ενετούς και οι Παξοί γίνονται κτήση της Βενετίας. Ο φεουδάρχης Σαν Ιππόλυτο όντας Ενετός διατηρεί χωρίς πρόβλημα την ιδιοκτησία του νησιού. Η ενετοκρατία στο νησί θα κρατήσει μέχρι το τέλος της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας το 1797.
Τον πρώτο ενετό κύρη του νησιού διαδέχτηκε ο ανιψιός του Αδάμ Β’ Σαν Ιππόλυτο ο οποίος το 1423 ζήτησε και πήρε από την Βενετική Γερουσία την άδεια να χτίσει με δικά του έξοδα το κάστρο στη νησίδα του Αγίου Νικολάου για την προστασία του νησιού από τους πειρατές.
Η ύπαρξη του κάστρου καθώς και του κάστρου του Διαλέτου στη Λάκκα (που δεν σώζεται) εξασφάλισαν την ηρεμία στο νησί και ακολούθησε μια μακρά περίοδος ευημερίας. Από την αρχή της ενετικής κυριαρχίας φυτεύτηκαν πολλά ελαιόδεντρα στο νησί που έτσι εξελίχθηκε σε ελαιοπαραγωγικό κέντρο.
Τον Αδάμ Β’ διαδέχτηκε η αδελφή του Λουκεντία, που παντρεύτηκε το Ριχάρδο Αλταβίλλα, έναν από τους βαρώνους της Κέρκυρας. Το 1513 η οικογένεια Αλταβίλλα πούλησε το νησί στον Ιωάννη Αβράμη αντί 3600 δουκάτων, με την υποχρέωση να πληρώνει 100 δουκάτα το χρόνο στους Αλταβίλλα και τους κληρονόμους του. Επειδή n ο Αβράμης αναγκάστηκε να επιβάλλει βαριά φορολογία, πολλές οικογένειες από τους Παξούς κατέφυγαν στην Ήπειρο, στους Τούρκους.
Τον Σεπτέμβριο του 1537 ο Τούρκος ναύαρχος/πειρατής Μαρμπαρόσσα, μετά την αποτυχία του εναντίον της Κέρκυρας, έκανε επιδρομή στους Παξούς και δεν άφησε τίποτα όρθιο. Το 1571 έγινε νέα καταστροφή από τους Τούρκους και το νησί ερήμωσε. Όσοι γλύτωσαν έφυγαν και εγκαταστάθηκαν από τους Ενετούς στα Διαπόντια νησιά.
Οι Ενετοί αποχώρησαν από τους Παξούς το 1797. Μετά ήρθαν για λίγο οι Γάλλοι, οι Ρώσοι και μετά πάλι οι Γάλλοι.
Το 1814, οι Άγγλοι έγιναν κύριοι όλων των Επτανήσων, και στους Παξούς πήραν το φρούριο από τους Γάλλους χωρίς να δοθεί μάχη (αν και τα προηγούμενα χρόνια είχαν συμβεί αιματηρά επεισόδια μεταξύ ντόπιων και Γάλλων). Μάλιστα στην εκστρατευτική δύναμη των Άγγλων συμμετείχε ως ταγματάρχης ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με διοικητή τον φιλέλληνα Ριχάρδο Τσωρτς (Sir Richard Church).
Το νησί σήμερα είναι ακατοίκητο. Από το κάστρο σώζεται μέρος των τειχών, η μπαρουταποθήκη, η ενετική δεξαμενή, το παρατηρητήριο και μερικά κανόνια. Υπάρχουν και δύο μικρές εκκλησίες, ο Αϊ-Νικόλας και ο Αϊ-Ιωάννης.
Μέχρι τη δεκαετία του 1930 στο νησί δεν υπήρχε βλάστηση. Μετά δενδροφυτεύθηκε, με αποτέλεσμα το κάστρο να μη διακρίνεται πλέον εύκολα.
Νεότερη Ιστορία
- Από το 1864, οι Παξοί έγιναν μέρος του ελληνικού κράτους και συμμετείχαν στις ιστορικές και πολιτισμικές εξελίξεις της Ελλάδας.
- Σήμερα, το νησί παραμένει δημοφιλές τουριστικό προορισμός, γνωστό για τα όμορφα τοπία του, τις παραλίες, και τα ιστορικά του μνημεία.
Πηγές
- Beckmann, E. Beckmann, Edward. 2021. “Serene Speculations (Or Thoughts On The Origins Of A Venetian Defence Work In The Ionian Islands”. Academia.Edu
- https://www.kastra.eu
21 Μαΐου 1864
Στις 21 Μαΐου 1864 με τη «Συνθήκη του Λονδίνου», μετά από πολλά χρόνια που οι ξένες δυνάμεις είχαν στην κατοχή τους τα Ιόνια νησιά, αυτά ενώθηκαν με το ελληνικό κράτος εκείνης της εποχής. Από τα νησιά είχαν «περάσει» Νορμανδοί, Ενετοί, Τούρκοι, Γάλλοι, Ιταλοί.
Τα νησιά του Ιονίου είχαν αναγνωριστεί ως αυτόνομο κράτος το 1800 με συνθήκη που υπέγραψαν Ρωσία και Τουρκία, με αποτέλεσμα να ιδρυθεί η Ιόνιος Πολιτεία και να έχει δική της σημαία και βουλή (Ιόνιος Βουλή). Όμως με το ξέσπασμα του ρωσοτουρκικού πολέμου η Ιόνιος Πολιτεία τάχθηκε με το πλευρό της Ρωσίας που έχασε, με αποτέλεσμα τα νησιά να καταλήξουν στα χέρια των Γάλλων.
Η ένωση παρά τις πιέσεις των κατοίκων των νησιών για την εξέλιξη αυτή, δεν προήλθε ούτε από εξέγερσή τους, ούτε λόγω διπλωματικών ικανοτήτων της Ελλάδας, ειδικά εκείνη την εποχή.
Ως προς την περίοδο που προηγήθηκε της ένωσης, η απόφαση να δρομολογηθεί η εξέλιξη αυτή είχε ξεκινήσει από το 1862, μετά από απόφαση του βρετανικού υπουργικού συμβουλίου.
Η εκτίμηση των Βρετανών ότι δεν έχουν γι’ αυτούς ιδιαίτερη στρατηγική σημασία και κατά συνέπεια το κόστος που τους επιβάρυνε με τη διατήρησή τους, δεν τους εξυπηρετούσε, ήταν σοβαρός λόγος για την εξέλιξη αυτή.
Προσθέτουμε ότι ο βασιλιάς της Ελλάδας, ο Δανός πρίγκηπας Γεώργιος ήταν αγγλόφιλος, συνεπώς ο «δίαυλος επικοινωνίας» με τη βρετανική αυτοκρατορία παρέμενε ανοιχτός.
Συγκεκριμένα το «Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων», που ήταν «βρετανική κτήση» από το 1815 παραχωρήθηκε στην Ελλάδα. Εγγυήτριες δυνάμεις της συνθήκης ήταν το Βασίλειο της Ελλάδας, Βασίλειο της Πρωσίας, η Ρωσική Αυτοκρατορία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το χρονικό διάστημα που προετοιμάστηκε και τελικά υπεγράφη η «Συνθήκη του Λονδίνου» ήταν από τις 17 έως τις 29 Μαρτίου 1864, με τον Έλληνα εκπρόσωπο, Χαρίλαο Τρικούπη να υπογράφει στις 29 Μαρτίου 1864, ενώ στις 2 Μαΐου αναχώρησαν οι Βρετανοί και στην ελληνική κυριαρχία τα Ιόνια νησιά πέρασαν στις 21 Μαΐου 1864.
Η Βρετανία διατήρησε δικαιώματα στη χρήση του λιμένος της Κέρκυρας. Μερικά χρόνια αργότερα ένα από τα νησιά του συμπλέγματος των Ιονίων νήσων, το βορειότερο από αυτά, η Σάσων παραχωρήθηκε από την Ελλάδα στην Αλβανία με τον Νόμο 272/1914.
Η Ελλάδα αναλάμβανε όλες τις οικονομικές υποχρεώσεις που προέρχονταν από συμβάσεις που είχαν υπογραφεί πριν την ενσωμάτωση των νησιών, δηλαδή το δημόσιο χρέος των Ιονίων νήσων, τη διασφάλιση εμπορικών και ναυτιλιακών προνομίων αλλοδαπών, τις αποζημιώσεις και τις συντάξεις σε Άγγλους υπαλλήλους του εκεί κρατικού μηχανισμού, που με την ενσωμάτωση θα έχαναν τις θέσεις τους.
Αν και ο πληθυσμός των Ιονίων νήσων επιθυμούσε την ένωση με την Ελλάδα δεν έλλειψαν και οι φοβίες ότι η καλύτερη οικονομική θέση των Ιονίων νήσων, σε σύγκριση με την επικρατούσα οικονομική κατάσταση στο ελληνικό κράτος, με την ένωση μπορεί να οδηγούσε σε «εξίσωση προς τα κάτω» για την οικονομία των Ιονίων νήσων. Τελευταία πράξη της διαδικασίας ήταν ότι στο διάστημα 23 Σεπτεμβρίου έως 5 Οκτωβρίου 1864 το IΓ’ Ιόνιο Κοινοβούλιο (κεντρική φωτο) αποφάσισε με τη σειρά του την ένωση με την Ελλάδα.
Για την ιστορία στα επτάνησα μεταφέρθηκαν από την Κρήτη πρόσφυγες το 1867 για να γλιτώσουν από τους Τούρκους.
Επίσης τα Επτάνησα ήταν τόπος εγκατάστασης (όπως και πολλές άλλες περιοχές της χώρας μας) Μικρασιατών προσφύγων του 1922 και της ανταλλαγής πληθυσμών που ακολούθησε. Τραγική στιγμή η εισβολή των Ιταλών και ο κανονιοβολισμός του κάστρου της Κέρκυρας, όπου στεγάζονταν προσωρινά Μικρασιάτες πρόσφυγες με αποτέλεσμα το θάνατο 15 εξ αυτών, στις 31 Αυγούστου 1923 σαν αντίποινα της δολοφονίας του Ιταλού στρατηγού Ενρίκο Τελλίνι στα ελληνοαλβανικά σύνορα, από άγνωστους δράστες.
Οι Ιταλοί αποχώρησαν από την Κέρκυρα στις 27 Σεπτεμβρίου 1923 και η Ελλάδα πλήρωσε αποζημιώσεις με απόφαση του προγόνου του ΟΗΕ, της Κοινωνίας των Εθνών.
Πηγή : www.ertnews.gr
ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ 1941-1943 του Γιάννη Στελλάτου
Ο ιταλικός στρατός κατοχής επέδειξε ιδιαίτερα βίαιη συμπεριφορά προς τον άμαχο πληθυσμό προτού αντίστοιχες ενέργειες πραγματοποιηθούν από τις γερμανικές δυνάμεις στην Ελλάδα, κατά την επίταση των επιχειρήσεων κατά των ανταρτών τα έτη 1943-1944. Οι Ιταλοί στρατιώτες επέδειξαν έντονη σκληρότητα προς τους Έλληνες πολίτες, καθώς και έντονη τάση για λεηλασίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι λεηλασίες των Ιταλών στρατιωτών σε βάρος των αγαθών των αμάχων Ελλήνων αποτελούσαν συνήθη πρακτική, ακόμη και όταν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Προτού καταστρέψουν τα χωριά ή ζητήσουν τον βομβαρδισμό τους, οι Ιταλοί αξιωματικοί κατά κανόνα έδιναν την άδεια στους στρατιώτες των μονάδων τους να προβούν σε λεηλασία των κτισμάτων και των νεκρών αμάχων Ελλήνων πολιτών.
Η συμπεριφορά των Ιταλών στρατιωτών αμέσως μετά τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού και την κατάρρευση της αντίστασης στην ηπειρωτική Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, υπήρξε καθαρά εκδικητική.
Οι Ιταλοί φέρθηκαν με μεγάλη σκληρότητα προς τον άμαχο ελληνικό πληθυσμό κατά την προέλαση των μονάδων τους, σε αντίθεση με τους Γερμανούς, οι οποίοι αρχικά τήρησαν ευμενή στάση.
Στα Επτάνησα επικεφαλής της νέας πολιτικής διοίκησης ορίστηκε ο Πιέρο Παρίνι (Piero Parini). Ο Παρίνι απαγόρευσε την χρήση της ελληνικής νομοθεσίας, επιβάλλοντας την άμεση αντικατάστασή της με την ισχύουσα ιταλική.
Οι Έλληνες δικαστικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, οι οποίοι αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με την παράνομη – από άποψης διεθνούς δικαίου – μεταβολή, υπέστησαν διώξεις.
Οι ιταλικές αρχές επίσης αρνήθηκαν να επιτρέψουν την αποστολή βοήθειας από διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις έως το 1943, όταν έφθασαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Στα Επτάνησα γενικώς εφαρμόστηκε πολιτική εθνικής και πολιτιστικής γενοκτονίας κατά του ελληνικού στοιχείου σε όλες τις βαθμίδες της καθημερινότητας και της κοινωνικής ζωής. Οι πολίτες αποτρέπονταν από τη δημόσια χρήση της ελληνικής γλώσσας, ενώ η ιταλική γλώσσα κατέστη επίσημη γλώσσα των Επτανήσων.
Στο εκπαιδευτικό σύστημα οι Έλληνες διευθυντές των σχολικών ιδρυμάτων αντικαταστάθηκαν με Ιταλούς αξιωματούχους, ενώ και το πρόγραμμα διδασκαλίας αντικαταστάθηκε με αυτό που ήταν σε χρήση στην Ιταλία.
Οι μεταβολές αυτές προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του ελληνικού πληθυσμού, με αποτέλεσμα διώξεις κατά καθηγητών, μαθητών και των οικογενειών τους.
Καθ’ όλη την περίοδο της ιταλικής κατοχής στα Επτάνησα συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν ή μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης – στα νησιά Παξοί, Οθωνοί και Λαζαράτοι – περισσότεροι από 3.500 Έλληνες πολίτες. Σε αυτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σημειώθηκαν ποικίλα βασανιστήρια κατά των κρατουμένων.
Η σημαντικότερη, όμως, και πλέον επικίνδυνη για το ελληνικό έθνος πολιτική των κατοχικών ιταλικών αρχών ήταν η απόπειρα γλωσσικής και πολιτιστικής αφομοίωσης που επιχειρήθηκε στα Επτάνησα, στην Ήπειρο και την Θεσσαλία με το θέμα των Βλάχων και βέβαια στα Δωδεκάνησα, που αποτελούσαν βεβαίως ήδη τμήμα του ιταλικού κράτους.
Η πολιτική αυτή αποτελούσε σαφή παραβίαση των διεθνών συνθηκών, σύμφωνα με τις οποίες οι στρατιωτικές δυνάμεις κατοχής όφειλαν να σέβονται την εθνική ταυτότητα του κατεχομένου λαού. Από αυτήν την άποψη η ιταλική κατοχή υπήρξε πιο επώδυνη και πολύ πιο επιζήμια, ιδίως μακροπρόθεσμα, από την αντίστοιχη γερμανική.
Ο χαρακτήρας της ιταλικής κατοχής προσέγγιζε τις αντίστοιχες προσπάθειες της βουλγαρικής στρατιωτικής διοίκησης στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη για εθνολογική και πολιτιστική εξάλειψη του ελληνικού στοιχείου. Η μετατροπή των Ιταλών από τον Σεπτέμβριο του 1943 σε εχθρούς του Γερμανικού Ράιχ οπωσδήποτε αποτέλεσε ευνοϊκή εξέλιξη για την ελληνική πλευρά, αφού πλέον η γερμανική στρατιωτική παρουσία διασφάλιζε την εδαφική ακεραιότητα του ελληνικού κράτους, ενώ παράλληλα – με την κατάληψη των Δωδεκανήσων – έθετε τα θεμέλια για τη μεταπολεμική ενοποίηση των ελληνικών εδαφών.
Σε γενικές γραμμές, η ιταλική κατοχή στον ελληνικό χώρο υπήρξε η πλέον αποτρόπαιη και επικίνδυνη για την Ελλάδα από τις τρεις ξενικές κατοχές. Από την άποψη της εθνολογικής και πολιτιστικής αλλοίωσης είναι δυνατόν να παραβληθεί με τη βουλγαρική κατοχή στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
Οι Ιταλοί εφάρμοσαν μεθόδους βίαιης καταστολής των ελληνικών αντιστασιακών ενεργειών και τρομοκράτησης του άμαχου πληθυσμού. Σημαντικότερη, ωστόσο, υπήρξε η σαφής πολιτική βούληση της ιταλικής στρατιωτικής διοίκησης να μεταβάλλει τα εθνολογικά όρια στην κατεχόμενη Ελλάδα, να επικυρώσει την απόσπαση τμημάτων της ελληνικής επικράτειας προς όφελος εχθρικών προς την Ελλάδα πληθυσμιακών ομάδων (Αλβανών, σλαβόφωνων), αλλά και για να εξυπηρετήσει την δική της εδαφική επεκτατική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο.
Βιβλιογραφία:Κωτούλας Ιωάννης, Εγκλήματα πολέμου του άξονα, Αθήνα: Περισκόπιο, 2007
* Ο Ιωάννης Κωτούλας (BA, M.Phil.) είναι ιστορικός, Διδάκτωρ στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διατέλεσε Επιμελητής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών (1999-2000) και του Μουσείου Κοσμήματος (2000-2003), ενώ εργάζεται ως φιλόλογος στην Μέση Εκπαίδευση. Διευθυντής της σειράς Ιστορικό Αρχείο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Αθήνα: Περίπλους, 2009-). Βιβλία του: Η προπαγάνδα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο (Αθήνα: Περισκόπιο, 2006),Τόμας Μανν και ιστορία (υπό συγγραφή), Κυρίαρχη Εθνική Κουλτούρα: Μετανάστευση, Ισλάμ και το τέλος της πολυπολιτισμικότητας(Παπαζήσης, 2011). Έχει μεταφράσει έργα των Ezra Pound, Thomas Mann, Gottfried Benn, George Orwell
Στο Ιστορικό Αρχείο Παξών φυλάσσονται δύο βιβλιαράκια που αναφέρονται το ένα στην απονομή (το 1770) του τίτλου του “Κόμητα” στον Καπιτάν Σπυρίδωνα Μακρή του ποτέ Νικολάου από Κέρκυρα και το άλλο, στο οποίο είναι γραμμένοι όσοι από τους κατοίκους των Παξών απέκτησαν τη συνταγματική ευγένεια στην περίοδο των Ρωσοτούρκων, με δύο εγγραφές τις 20-2-1799 και τις 12-2-1802.
Η απονομή του “Κόμητα” στον Μακρή, έχει ως εξής: “Ο Αλοίζιος Μονσενίγος χάριτι θεία Δουξ Ενετίας κ.λπ., απονέμει τον τίτλον του Κόμητος, λόγω δημοσίας ευμενείας, αφού καταβλήθηκαν στο δημόσιο ταμείο 500 δουκάτα”.
Όλα τα έγγραφα έχουν δημοσιευθεί στο βιβλίο του κ. Διον. Ζερμπά, “Παξινά Ιστορικά Σημειώματα” Αθήνα 1970 και το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας Μακρή, στο Λίμπρο ντ’ Όρο του Σπύρου Κατσαρού, Τ. 3ος, παράρτημα για τους Παξούς του Γιάννη Δόϊκα – Κέρκυρα 1983.
Οι Ενετοί διατήρησαν και ενίσχυσαν την αριστοκρατία στα Επτάνησα και αντάμοιβαν τους προσφέροντας στρατιωτικήν ή άλλην υπηρεσίαν υπηκόους της.
Ο συγγραφέας Σπυρίδων Μάρκου Θεοτόκης, γράφει: “…Διέμενον εν Κερκύρα και έταιροι Ενετοί άρχοντες, ο αρχηγός και ο φρούραρχος δια την επιμέλειαν και οχύρωσιν των φρουρίων, ο γενικός προνοητής θαλάσσης, όστις μετά την επέκτασιν του Ενετικού Κράτους εν τη ανατολή κατέστη η Ανωτάτη αρχή και επωνομάσθη Γενικός Προνοητής της Ανατολής.
Η εσωτερική διοίκησις της Κερκύρας διατηρηθείσα παρά των εντοπίων αντιπροσωπεύετο από ωρισμένης τάξεως πολιτών των μάλλον επιφανών, εν οις συγκαταλέγοντο και τινές ξένοι ιταλικής καταγωγής. Βαθμηδόν το λαϊκόν στοιχείον απεκλείσθη των κοινών, περιορίσθη δε εις το συσταθέν συμβούλιον ου μέλη ήσαν μόνον οι εγγεγραμμένοι εις την χρυσήν λεγόμενην βίβλον, οίτινες απετέλεσαν την τάξιν των ευγενών. Εκ της διακρίσεως εκείνης προήλθε και ο καταμερισμός των τάξεων, διακρινομένων εις ευγενείς, αστούς και λαόν.
Του συμβουλίου των ευγενών ηδύναντο να αποτελέσωσι μέρος και εκ των άλλων τάξεων όταν ήθελον αποκτήσει τα οριζόμενα προσόντα, άτινα είχον κανονισθή ως εξής:
1) Επί τρεις γενεάς να μην είχον μετέλθη βάναυσον τέχνην 2) Να είχον ωρισμένον εισόδημα και 3) Μόνιμον εν τη πόλει κατοικίαν.
Η σύστασις όμως επισήμου χρυσής βίβλου εθεσπίσθη μόνον τω 1572, εις ταύτην δε ανεγράφοντο τα ονόματα των απαρτιζόντων την τάξιν των ευγενών…
Η κ. Ε. Κούκου, στο βιβλίο της “Η Ιστορία των Επτανήσων, από το 1797 μέχρι την Αγγλοκρατία” περιγράφει γλαφυρά και με ρέουσα γλώσσα τα δεινά των Επτανησίων.
Οι Ενετοί, έπειτα από 400 χρόνια κατοχής (1386 – 1797), παραδίδουν την σκυτάλη στους Δημοκρατικούς Γάλλους και τα Επτάνησα περνάνε ειρηνικά στις 28 Ιουνίου 1797 στα χέρια των Γάλλων.
Ο Ν. Βοναπάρτης, με έγγραφό του καταργεί τα φέουδα, τους τίτλους και τα προνόμια των ευγενών. Η πρώτη Ιουλίου ορίστηκε ημέρα γιορτής στην Κέρκυρα για να φυτευθεί το δένδρο της ελευθερίας (δρύς ή πεύκη) (C. I. 175/1848) και εν συνεχεία ορίστηκε επιτροπή η οποία θα συγκέντρωνε τα διπλώματα, τίτλους, παράσημα κ.λπ. των ευγενών για να καούν (Χρονικά των Κορυφών Τ. 6ος, Κατσαρού – Κέρκυρα 1983).
Μετά από δύο χρόνια (1797 – 9) γαλλικής κατοχής, τα Επτάνησα περνάνε στα χέρια των Ρωσσοτούρκων και ιδρύεται η Επτάνησος Πολιτεία, το πρώτο Ελληνικό Κράτος, που φέτος γιορτάζουμε την 200η επέτειό της ιδρύσεώς του.
Οι Ρωσσοτούρκοι αποκατάστησαν τους ευγενείς και όσους από τους πολίτες, κυρίως αστούς, είχαν επαγγελματική και οικονομική επιφάνεια, μαζί με τους πρώην ευγενείς, συμπεριελήφθησαν στην τάξη των ευγενών με δικαιώματα ψήφου, εκλογής στο συμβούλιο των ευγενών και διορισμό σε δεσπόζουσες θέσεις.
Η νέα αυτή αποκτηθείσα ευγένεια, ονομάστηκε συνταγματική. Όμως με την συνθήκη της Τιλσίτ τις 8 Ιουλίου 1807, ελέω μεγάλων δυνάμεων της εποχής (Αγγλίας – Γαλλίας – Ρωσίας), δυστυχώς η Επτάνησος παραχωρείται στους Αυτοκρατορικούς Γάλλους. Τους Αυτοκρατορικούς Γάλλους το 1814 αντικατέστησαν οι Άγγλοι, όπου παρέμειναν, με το πρόσχημα της προστασίας, μέχρι το 1864, ότε η Επτάνησος ενώθηκε με την Ελλάδα. Οι Άγγλοι διατηρούν και αναγνωρίζουν τους τίτλους ευγενείας στους Ιόνιους πολίτες.
Με πράξη της Βουλής τις 31 Ιουνίου 1840, “επιτρέπεται εις τους ευγενείς Ιωάννην Μακρήν και εις τους ανεψιούς του Σπυρίδωνα, Νικόλαον και Θεόδωρον, αδελφούς Μακρίδας ποτέ Χριστοδούλου Δαμιανού εκ των Παξών να εξακολουθούν να φέρουν τον τίτλο του κόμητος. Παραπλήσιον τίτλον δύνανται επίσης να φέρουν δια παντός οι νόμιμοι απόγονοι των ρηθέντων Κομήτων Μακρίδων, κατά το θέσπισμα το οποίον τον απονέμει αυτοίς.
Εδόθη από το παλάτιον των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου. Κέρκυρα 5 Αυγούστου 1840. (C. I. 504/1840)”.
Επίσης στις 1/13 Μαρτίου 1841, με απόφαση της Γερουσίας αναγνωρίζει το δικαίωμα να “διατηρούν και να μεταβιβάζουν εις τους απογόνους των τον τίτλο του Κόμητος, όσοι εκ των Ιόνων απολαύουσι αυτού”.
Το 1824, ολοκληρώθηκε το κτίσιμο των παλαιών ανακτόρων της Κερκύρας. Εκεί στεγάστηκε και το τάγμα των ιπποτών των Αγίων Γεωργίου και Μιχαήλ. Η κεντρική πύλη ονομάστηκε πύλη του Αγίου Γεωργίου και η άλλη πύλη του Αγίου Μιχαήλ. Πάνω από τις πύλες αυτές χαράκτηκαν και τα ονόματα αυτά. Στο αέτωμα των ανακτόρων είναι ανάγλυφα σκαλισμένοι οι θυρεοί των επτά νήσων, στη μέση είναι ο αγγλικός θυρεός (C.I. 227/1865 και Παξινά Ιστορικά Μελετήματα του Γ. Δόϊκα – 2000).
Επίσης για τη γιορτή της εκατονταετηρίδας της Ένωσης, στην πάνω πλατεία της Κέρκυρας, φιλοτεχνήθηκαν οι θυρεοί των επτά νήσων, πανομοιότυποι με αυτών των ανακτόρων.
Στους Παξούς το 1822, τον τίτλο του Κόμητος πήρε ο Ιωάννης Μουρίκης μαζί με τον Σπυρίδωνα Γιαλλινά, Κερκυραίο και Άγγελο Κόνταρη από την Λευκάδα (C.I. 232/1822).
Ο Μιχαήλ Αθαν. Βελλιανίτης, υπολοχαγός του ρωσικού στρατού και ιππότης, πέθανε στην Οδησσό, 83 ετών (1788 – 1871) (Ηχώ των Παξών 5/1972).
Το 1845 ο Μιχαήλ Γεωργίου Καλλονάς, γεννημένος στην Κύπρο, πολιτογραφείται Ιόνιος πολίτης (C. I. 84/1853). Αξιόλογα μέλη της οικογενείας αυτής ήταν ο δάσκαλος και θεολόγος Ιωάννης Καλλονάς (1878 – 1931), ο εξάδελφός του επίσης Ιωάννης Καλλονάς υπάλληλος του Αρχείου Παξών και δημοσιογράφος.
Το 1925 ο Πάγκαλος καταργεί το Αρχείο των Παξών. Μετά την πτώση του δικτάτορα το 1926, ο Ιωάννης Καλλονάς καταγγέλλει τον Πάγκαλο προς το Ανώτατον Ανακριτικόν Συμβούλιον, “Διότι ούτος αναιτιολογήτως κατήργησε το προ 200 ετών υφιστάμενον Αρχειοφυλακείον του τόπου μας” (Ηχώ των Παξών 30/1926).
Ο αερολιμενάρχης Κερκύρας Νικόλαος Καλλονάς και ο ιερέας Ελισσαίος Καλλονάς, λειτουργός στο Ναό του Αγίου Νικολάου Μανδουκιού – Κερκύρας (Αρχείο Κερκύρας, Μητροπολίτες Τ. 139, έγγραφο τις 11 Οκτωβρίου 1854).
Η οικογένεια αυτή φυγαδεύτηκε από τα Σφακιά της Κρήτης το 1669, έφθασε στα Κύθηρα και από εκεί ήλθε στην Κέρκυρα και Παξούς.
Το 1794 έρχεται στους Παξούς ο γιατρός Κόμης Μάρκος Παολής ή Παολίνης. Άσκησε στο νησί την ιατρική με ευσυνειδησία και επιτυχία, ασχολούμενος συγχρόνως με πολλές ειδικότητες, όπως Άρχων της παιδείας, συνήγορος κ.λπ. Πέθανε και τάφηκε στους Παξούς το 1835 (Βλέπε Προσωπικότητες Παξών του Γ. Δόικα). Αυτά για τους ευγενείς, κόμητες και ιππότες.
Το 1850 δημοσιεύεται ο νέος εκλογικός νόμος που προέβλεπε για να εκλεγεί βουλευτής ή μέλος της Νομοθετικής συνέλευσης, στις μικρές νήσους, έπρεπε να κατέχει 1000 δίστηλα για την πόλη και 500 για την εξοχή, να είναι 21 χρονών, να έχει δίπλωμα οιασδήποτε επιστήμης ή να είναι δικηγόρος, γιατρός, συμβολαιογράφος, καθηγητής, φαρμακοποιός, πλοίαρχος κ.λπ. Η κατανομή των εδρών ήταν κατά αναλογία Κέρκυρα 10, Κεφαλληνία 10, Ζάκυνθο 10, Ιθάκη 2, Κύθηρα 2, Παξοί 2 (C. I. 54,55/1850).
Κάτι ανάλογο, ήταν η εκλογή ή μάλλον εγγραφή στους καταλόγους των Συγκλητικών. Στον συμβολαιογράφο Παξών Ν. Όρφανο, αριθ. 2008/1848, η Μαρία παραχωρεί στον γιο της Δημήτρη Κάγκα, ελαιόδενδρα αξίας 1211 ταλήρων για να γραφεί στον κατάλογο των Συγκλητικών.
Αξίζει εδώ να μεταφέρω ένα κείμενο από την C. I. αριθ. 171 τις 5 Απριλίου 1834, σχετικό με τα αγγλικά ιπποτικά τάγματα.
“Είναι περίεργος η σύγκρισις μεταξύ των μελών του Λεγεώνος της Τιμής, συμποσουμένων εις 49620 και των όσων εδωρήθησαν παρά του Βασιλέως της Μεγάλης Βρετανίας παράσημα.
Τα αγγλικά ιπποτικά τάγματα είναι πέντε: Η Γονατιέρα, το Σκώλυμον, Άγιος Πατρίκιος (όλα τα μέλη των οποίων είναι Κόμητες ή Πατρίκιοι υψηλού βαθμού), ο Λουτρός και Αγίων ο Μιχαήλ και Αγ. Γεώργιος.
Οι φέροντες παράσημα, δωρηθέντα παρά της Αυτού Μεγαλειότητος είναι όσοι έλαβαν νομίσματα ή σταυρούς ως μαχήσαντες μεταξύ των 1801 και 1815, οι οποίοι συμποσούνται περί τους 350 και οι απειράριθμοι αξιωματικοί και στρατιώται, οι λαβόντες το νόμισμα του Ουαττερλόου”.
Η αύξηση του πληθυσμού των Παξών άρχισε στην περίοδο της ενετικής κατοχής, στα χρόνια 1700 – 1780, το σύνολο των κατοίκων έφθασε στο μέγιστο σημείο των 6 με 6 ½ χιλιάδων. Το μεγαλύτερο μέρος προέρχονταν από την απέναντι Ήπειρο και βορειότερα, από Στερεά, Πελοπόννησο και λιγότεροι από τα νησιά.
Από έγγραφα που βρίσκονται στο Ιστορικό Αρχείο Παξών, πληροφορούμαστε και τούτο σχετικά, την προέλευση ορισμένων από τους σημερινούς κατοίκους του νησιού π.χ. οι Βελλιανίτες ή Βελιανίτες, ήλθαν στο νησί περίπου το 1550 από τη Βέλλιανη της Παραμυθιάς (συμβολαιογράφος Παξών Ν. Όρφανος αριθ. 3295/1855).
Από τη νοταριακή αυτή πράξη, συνάγεται ευθέως ότι: Η φάρα των Βελιανιτών ουδέποτε διέκοψε τους δεσμούς της από τον τόπο της καταγωγής αφού όπως αναφέρει ο ηγούμενος της Μονής Ιωάννου Προδρόμου, η φάρα είναι κυρία της Μονής και ότι επανειλημμένα εισέφερε για τη συντήρηση και ανοικοδόμηση.
Η μετοίκηση των Βελιανιτών έγινε στο τέλος του 1400 ή αρχή 1500, όταν βεβαιώνεται στην πράξη αυτή “Οι Προπάτορες των υποφαινομένων της γενεάς των Βελιανιτάτων προς τριακοσίων ήδη και επέκεινα ετών μετοικήσαντες από την αντίπεραν Στερεάν της Ηπείρου τουτέστι από την Βέλιανι επαρχία Παραμυθιάς εις ταύτην την νήσον…” Αν λοιπόν υπολογίσουμε περισσότερα από 300 χρόνια με χρόνο το 1855 (ημερομηνία της Πράξεων) τότε άνετα καταλήγουμε ότι η μετοίκηση έγινε τέλος 1400 ή αρχές 1500.
Η μετοίκηση έγινε λόγω της έκρυθμης κατάστασης που ήταν στην περιοχή της Βέλιανης, αφού αναφέρεται “ένεκα των τότε εις τα εκεί περισπασμών…”.
Ησαν κύριοι του Μοναστηριού “Του Αγίου και ενδόξου Ιωάννου Προδρόμου και άπασαν την ιδιοκτησίαν αυτω ως ιδιοκτήται αυτού ως ιδιοκτήται και υιοί κληρονόμοι του αυτού Μοναστηρίου και μη θέλοντες να απολέσωσιν το δικαίωμα όπερ εξήσκουν κ.λπ….”.
Συνεχώς ενίσχυαν οικονομικώς την μονή ως κύριοι, νομείς και κάτοχοι, αφού αναφέρεται ότι “πολλάκις εποίησαν γεναίας προσφοράς οίτινες καταναλώθησαν πάντοτε προς αύξησιν και καλωπισμόν του αυτού Ναού”.
Τέλος το έγγραφο αυτό υπογράφεται από 34 Βελιανίτες, με επικεφαλής τον Θεοδόσιον Ιερομόναχον Βελιανίτη, τον Γεώργιον Ιερέαν Βελιανίτη, τον Νικόλαον Ιερέα Βελιανίτη και τέλος τον “Λεόντιον Βελιανίτην Ηγούμενον του εν Βελιάνοις Μοναστηρίου του Αγίου και ενδόξου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου”.
Έτσι η φάρα των Βελιανιτών αρχίζει τη ζωή της στους Παξούς, παίρνει το όνομα χωρίς να διακόψει όπως λέω παραπάνω τους δεσμούς της με τη Βέλλιανη και ζει ηδη 500 και πλέον χρόνια στο αγαπημένο νησί όπου ανδρώνεται, αυξάνεται και προοδεύει.
Το οικόσημο των Βελιανιτών είναι δύο κοκόρια, (ένδειξη έριδος και φιλοπολέμου διαθέσεως) και πάνω ένα στέμμα με τρεις ακτίνες (Ηχώ των Παξών αριθ. 27/1974).
Από την οικογένεια των Βελιανιτών, αναδείχτηκαν αξιόλογες και σημαντικές προσωπικότητες. Νομικοί, γιατροί, έμποροι, ανώτεροι υπάλληλοι, πλοιοκτήτες, γερουσιαστές, βουλευτές, συγγραφείς, ιερωμένοι κ.λπ.
Στον συμβολαιογράφο Παξών Σ. Βερονίκη, βιβλίο 10, σελ. 32, αναφέρεται η βούλα (σφραγίδα) του Σταματέλου Βελιανίτη του Τόμα, είχε στην κορυφή σταυρό με δύο άστρα και κάτω τρία ψηφία, Σ.Τ.Β. Έγγραφο του 1804 φέρνει σφραγίδα του Τόμα με τα δύο κοκόρια.
Η οικογένεια Κόντε Μακρή που προαναφέραμε, ήλθε στο νησί από την Κέρκυρα περίπου το 1700. Το 1740 κτίζουν την εκκλησία του Παντοκράτορα, δίπλα στα ερειπωμένα σήμερα αρχοντικά τους.
Στον συμβολαιογράφο Παξών Σ. Βερονίκη, βιβλίο 6, σελ. 2, στην διαθήκη του Κόντε Χριστόδουλου Μακρή περιγράφεται ο θυρεός (οικόσημο) των Μακρή: ένα χέρι να κρατάει ένα σπαθί, 6 άστρα και επάνω μια κορώνα.
Η οικογένεια Κόντε Μακρή έχει εκλείψει από το νησί. Επειδή όμως ο Σπύρος και ο Νικόλαος Μακρής προ του 1900 είχαν αναχωρήσει για τη Ρουμανία, είναι πιθανόν να υπάρχουν και σήμερα απόγονοι αυτών (εφημερίδα Παξοί 70,71/1953).
Το 1977 γύρισε στην Ελλάδα από την Ουγγαρία ο Μέμος Μακρής, γλύπτης, που πέθανε στην Αθήνα το Μάη του 1993. Ο ίδιος αναφέρει ότι κατάγεται από την οικογένεια Κόντε Μακρή των Παξών (Ηχώ των Παξών 228/1993).
Η οικογένεια Κόντε Μακρή, επί 150 χρόνια πρωτοστατούσε και επηρέαζε την κοινωνική και οικονομική ζωή των Παξών. Επίλεκτο μέλος της οικογένειας αυτής ο Δόκτορας Δημήτριος Μακρής ποτέ κόμητος Ιωάννου, βουλευτής το 1864 υπογράφει μαζί με τον Ιωάννη Βελιανίτη το κείμενο της Ένωσης. Τον ίδιο συναντάμε και σε μια αίτηση για απογραφή της κόμισσας Μαργιέτας Μακρή σύζυγο Αντωνίου Τυπάλδου (C. I. 674/1864, σελ. 10).
Τις 2 Δεκεμβρίου 1856 γεννήθηκε η Μαργαρίτα του Άγγελου Μακρή Κο Σπυρίδωνος και της Μαγδαληνής. Το 1857 γεννήθηκε ο Αθανάσης του Χριστοδούλου Μακρή Σπυριδ. και της Μαρίας. Το 1857 γεννήθηκε η Καλλιόπη από την Κατίνα Μακρή θυγατέρα Κο Νικολάου ετών 28 και γυναίκα του Αθανασίου Βελλιανίτη ετών 30 του ποτέ Μάρκου.
Βιβλίο Προφήτη Ηλία. 1825 Δεκεμβρίου 14 ημέρα Δευτέρα, επέρασε από τούτη τη ζωήν εις την μέλλουσα η τώρα ποτέ Αγγελική θυγάτηρ του τώρα ποτέ Σπυρίδωνος Κο Μακρή και εθάπτει εις τον σεβάσμιον Ναόν του Αγίου Παντοκράτορος του Μακρή χρονών 65. (…)
Για την οικογένεια Μουρίκη, υπάρχουν υποψίες ότι κατάγεται από το Βυζάντιο και εγκαταστάθηκε στους Παξούς λίγο μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Στο βιβλίο του Κώστα Μπίρη, Αρβανίτες 1977, στις σελ. 172, 183 αναφέρεται αντίστοιχα: Οπλαρχηγός Ανδρέας Μουρίκης το 1508 και τιμητικά ο στρατιώτης Μουρίκης Κόκλας το 1515. Στη Βιωτία βρίσκεται και το χωριό Μουρίκι. Από την οικογένεια αυτή, αναδείχθηκαν αξιόλογες προσωπικότητες. Ο δεσπότης Διονύσιος, ο ναύαρχος Σπύρος Μουρίκης, ο ιππότης ή Καβαλιέρ που προαναφέραμε γίνεται γερουσιαστής το 1828 (C. I. 532/1828). Προηγουμένως το 1817 διορίστηκε μέλος του Βουλευτηρίου για τους Παξούς.
Ο διορισμός μελών του Βουλευτηρίου, ήταν 2 για τις μεγάλες νήσους και 1 για τις μικρές. Οι νομοθέτες ήσαν 29, ως εξής: Κέρκυρα 7, Κεφαλληνία 8, Ζάκυνθο 7, Λευκάδα 4 και οι μικρότερες από 1.
Το σύνολον των εκλεκτόρων της νήσου Παξών κατά το 1850 έφθανε τους 684 (C.I. 63/1850) και Αρχείο Κερκύρας, Ιόνιο Κράτος, Τ. 23, έγγραφα 23, 39, 43, 47).
Οι οικογένειες Πρωτόγερων και Δημαίων, ήλθαν στους Παξούς μετά την πτώση του Σουλίου, το 1803 και ήταν Σουλιώτες. Το 1841 ο Ιωάννης Πρωτόγερος πολιτογραφείται ιόνιος πολίτης (C. Ι. 565/1841). Ο Γιάγκος Τράνακας στο πολύτιμο βιβλίο του για την ιστορία των Παξών, σ’ ένα κατάλογο των ξένων στους Παξούς το 1821, αναφέρει: Ανάστως (Πρωτόγερος) με 19 συντρόφους.
Η οικογένεια Ζερμπά, είναι ηπειρωτικής καταγωγής και ήλθε στους Παξούς περίπου το 1700. Στον συμβολαιογράφο Σ. Κουβά, 1742, βιβλίο 3, σελ. 126, αναφέρεται ο Ιωάννης Ζερμπάς και Χρυσούλα, Μαρία, Θεόδωρος αδέλφια. Αξιόλογα μέλη της οικογένειας αυτής, ήταν ο δικηγόρος Γιάννης και ο αδελφός του, αξιωματικός – συγγραφέας Διονύσιος. Ο τελευταίος, όταν αποστρατεύτηκε το 1951, του απονεμήθηκε το παράσημο του ταξιάρχου του Τάγματος Γεωργίου του Α’ μετά ξιφών (εφημερίδα Παξοί 71/1953).
Η οικογένεια Βραχωρίτη, αναπτύχθηκε στους Παξούς το 1835, με την άφιξη του Δημήτρη Βλαχωρίτη του Πασχάλη από το Βλαχοχώρι (Αγρίνιο). Στο συμβολαιογράφο Γ. Μάστορα αριθ. 2191/1844 υπάρχει η αρεσκειά (προικοσύμφωνο) της Μαγδαληνής Λιναρά σύζυγος Δημητρίου Βλαχωρίτη (Βραχωρίτη), η νύφη ετών 30 και ο γαμπρός 25 (βλέπε και Ερανίσματα Ιστορίας και Πολιτισμού του Γιάννη Δόϊκα, σελ. 82). Αξιόλογο μέλος της οικογένειας, ο δικηγόρος Αλέξανδρος Βραχωρίτης.
Η οικογένεια Αραβαντινού, ήλθε στους Παξούς από την Πάργα το 1820. Έγγραφο του Ιστορικού Αρχείου Παξών (φάκελοι εκπαίδευσης), αναφέρει τον Παναγιώτη Αραβαντινό, δάσκαλο στο σχολείο που λειτουργούσε στην εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνος του Κόκκινου. Το 1856 ο Ιωάννης Αραβαντινός του Αντωνίου, πλοίαρχος στη Λευκάδα και γεννημένος στους Παξούς, ζητάει να πολιτογραφηθεί ιόνιος πολίτης (C. Ι. 260/1856).
Ένα έγγραφο, που βρέθηκε στο Ιστορικό Αρχείο Κερκύρας, Μητροπολίτες Τ. 11, σελ. 156, μας πληροφορεί για τη γέννηση στη Βενετία του Ανδρέα, γιου του Νικολάου Αραβαντινού το 1778. Ο κ. Καπάδοχος, στην εργασία του “Απονομή της δικαιοσύνης στην Κέρκυρα” εγγρ. 28, σελ. 244, αναφέρει το 1585, Αποστόλης Αραβαντινός. Ο Σπύρος Αραβαντινός διετέλεσε Πρόεδρος της εν Αθήναις Ένωσης των Παξινών από το 1992 – 1998 (Ηχώ των Παξών 310/2001).
Οικογένεια Πέτρου, εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Λάκκας τον 17ο αιώνα. Ο ιερέας Πέτρου, είναι θαμμένος στον Άγιο Ανδρέα της Λάκκας το 1831.
Η οικογένεια Αρβανιτάκη, Ηπειρωτικής καταγωγής, παλαιά των Παξών. Το επώνυμο συναντάται στην Κέρκυρα και σε πολλά μέρη της Ελλάδας.
Η οικογένεια Μπάστα, εγκαταστάθηκε τον 18ο αιώνα στην περιοχή της Λάκκας, η προέλευσή της είναι κερκυραϊκή. Στους Μ. Πρωτοπαπάδες Τ. 16, σελ. 61, αναφέρεται: Αλέξανδρος Μπάστας 1693.
Η οικογένεια Αρώνη, αρκετά παλαιά των Παξών. Αναφέρεται ήδη από το 1600. Το 1803 ζητούν να γραφούν στο βιβλίο των ευγενών. Εκλεκτό μέλος ο ιερέας Χριστόδουλος Αρώνης, καθηγητής καλών τεχνών και ζωγράφος.
Η οικογένεια Διαμάντη, είναι ηπειρωτικής καταγωγής, ήλθε στους Παξούς γύρω στο 1810. Στον συμβολαιογράφο Βερονίκη, βιβλίο 2, σελ. 2 του έτους 1816, αναφέρεται Διαμάντης μαστρογιάννης από Γιάννινα.
Στο συμβολαιογράφο Ι. Μητσιάλη, αριθ. 130/1885, αναφέρεται ιερεύς Ιωάννης Διαμάντης (1844 – 1912) (εφημερίδα Παξοί, αριθ. 190/1964).
Και στο συμβολαιογράφο Κ. Μπογδάνο, βιβλίο 13, σελ. 41, αναφέρεται, Ιωάννης Διαμάντης από τα μέρη της Άρτας, 1817.
Τέλος στο Αρχείο Κερκύρας, Μητροπολίτες Τ. 59, βιβλίο 2 και έτους 1823, αναφέρεται Διαμάντης ιερεύς του ποτέ Σπύρου – Βασίλη από τα περίχωρα του Σουλίου.
Η οικογένεια Κολοβού, ήλθε στους Παξούς περίπου το 1840 από Κέρκυρα. Στην C. Ι. 138/1851, αναφέρεται, Κολοβός από Ήπειρο και ζητάει να πολιτογραφηθεί ιόνιος πολίτης.
Για τους Κολοβούς της Κερκύρας, αναφέρεται και ο Οδυσσέας Κλήμης στο βιβλίο του “Κοινωνιολογία”. Στην Κέρκυρα η εκλιπούσα οικογένεια Κομήτων Κολοβών, είχε έμβλημα ένα λιοντάρι χωρίς ουρά (κολοβό).
Η οικογένεια Μπερετούλη, ήλθε στους Παξούς το 1792 από Πρέβεζα.
Η οικογένεια Σπάθα, έχει γενάρχη, στους Παξούς τον Κερκυραίο Θεόδωρο Σπάθα, ήλθε εδώ ως τεχνίτης για την κατασκευή της στέρνας του Μαλέθωνα το 1882 – 84. Μετά το γάμο του με την Κατερίνα (Νίνα) Μακρή, εγκαταστάθηκε μόνιμα στους Παξούς. Απέκτησε 16 παιδιά. Οι Σπάδα ή Σπάθα της Κέρκυρας, έλαβαν από τους Ενετούς τον τίτλο του Κόμητος το 1667.
Η οικογένεια Τράνακα, από τις παλαιότερες των Παξών, είναι ηπειρωτικής καταγωγής. Στον συμβολαιογράφο Βερονίκη, βιβλίο 3, σελ. 26, αναφέρεται: Τράνακας ή Κεφαλάς από Σούλι και Μοσχόπολη. Επίσης στη σελίδα (2) αναφέρει: “χωρίον Τρανακάτων και Σγουμπάτων”. Επίλεκτα μέλη της οικογένειας αυτής, ο στρατηγός Γεράσιμος Τράνακας και ο Γιάγκος Δ. Τράνακας διευθυντής Ε.Ο.Τ. Κερκύρας.
Η οικογένεια Αργυρού, παλαιά των Παξών, βυζαντινής καταγωγής. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης οι Αργυροί κατέφυγαν στην Ελλάδα απ’ όπου μέρος αυτών κατέφυγε στην Ήπειρο και γύρω στο 1500 ήλθαν στους Παξούς και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Λάκκας. Εκλεκτά μέλη της οικογένειας αυτής ήταν οι γιατροί Φώτιος και Παναγιώτης και νομικός και συγγραφέας Σπύρος (Ηχώ των Παξών 213-4/1991).
Η οικογένεια Όρφανου, παλαιά των Παξών, ήλθε πολύ πιθανόν από το Μεσολόγγι. Στον συμβολαιογράφο Ν. Κουβά, βιβλίο 4, σελ. 83 και έτος 1773, αναφέρεται: Όρφανος Χρήστος από Μεσολόγγι … έγινε σκάνδαλο και στα δύο τσούρματα και λαβώθηκε. Ο δε Χιώτης, Τ. 7ος γράφει: Όρφανος Μιχαήλ, Κεφαλήν οικογ. εκ Κρήτης, μετώκησεν εις Κεφαλληνία το 1690″.
Η οικογένεια Μπογδάνου είναι παλαιά των Παξών. Το επώνυμο είναι διαβαλκανικό και όχι μόνον. Μπογδανώφ και μάλιστα συγγραφέα συναντάμε και στη Ρωσία. Λέγεται ότι προέρχεται από δύο ξένες λέξεις, που στη γλώσσα μας μεταφράζονται Θεός και δώρο (Θεόδωρος). Μέλη της έμποροι, καθηγητές, συγγραφείς κ.λπ. Στο Αρχείο Κερκύρας, Μητροπολίτες Τ. 11, σελ. 159 με χρονολογία 1748, βρίσκεται έγγραφο που αναφέρει το επίθετο Παξινού ή Μπογδάνου.
Η οικογένεια Τσαγκαράκη, ήλθε στους Παξούς το 1850 από την Κρήτη. Ο γενάρχης ήταν αστυνομικός.
Η οικογένεια Μοιρισκλάβου ήλθε στο νησί περίπου το 1870. Ο γενάρχης ονομαζόταν Νικηφόρος, από τη Λευκίμμη.
Η οικογένεια Ρούσαλη, κατάγεται από το Μούρτο Ηπείρου, ήλθε στο νησί μετά το 1850.
Η οικογένεια Πετσάλη, ήλθε στο νησί το 1819 από Πάργα.
Η οικογένεια Ζούμπου, ήλθε στο νησί από το Σούλι μέσω Αγιάς Ηπείρου το 1814. Τελευταίος των Παξών ήταν ο Σπύρος Ζούμπος, φαρμακοποιός. Αξιόλογα μέλη της υπάρχουν σήμερα στην Κέρκυρα.
Η οικογένεια Βλαχόπουλων, είναι παλαιά των Παξών, εγκαταστάθηκαν στα Βλαχοπουλάτικα Παξών. Είναι πολύ πιθανόν να έφθασαν εδώ από το Μεσολόγγι.
Στις συμβολαιογραφικές πράξεις Πετρόπουλου, αριθ. 540/1803, διαβάζουμε: “Εις το κάγκελο (γραφείο) εμού νοταρίου ενεφανίσθη ο παρών Αλέξης Βλαχόπουλος από μέρος Μεσολογγίου”.
Στον συμβολαιογράφο Παξών Ν. Αντίοχο Β 3, σελ. ροε (175), αναφέρονται οι Βλαχοπουλάτες ως κτήτορες μαζί με τους Κονταράτες, του Ναού της Θεοτόκου Ελεούσας το 1693, επίσης στον συμβολαιογράφο Βασίλη Γραμματικό, σελ. 6, για την ιστόριση της Ελεούσας το 1713. Μέλη της έμποροι, κτίστες, αγρότες, ναυτικοί κ.λπ.
Η οικογένεια Κάφυρη, ήλθε στο νησί περίπου το 1820 από Πάργα (συμβολαιογράφος Βερονίκης Β 4, σελ. 21). Δήμο Κάφυρη, συναντάμε και το 1672, σε δωρεά της Υπαπαντής (Πράξεις Περτόπουλου αριθ. 46). Ο Βαγγέλης Κάφυρης χρημάτισε γραμματέας της Κοινότητας Γαΐου.
Εκτός της οικογένειας του Κόντε Μακρή, υπάρχει στο νησί και η μεγάλη οικογένεια των απλών Μακρίδων. Το επώνυμο Μακρή, βρίσκεται σ’ όλη την Ελλάδα, πιθανολογείται πως ξεκίνησε από το Ναύπλιο. Ανάδειξε αξιόλογα μέλη, όπως ο Στρατηγός Κώστας, ο Συνταγματάρχης Γρηγόρης, ο Νικόλας πρόεδρος Γαΐου για πολλά χρόνια κ.λπ.
Η οικογένεια Σταμάτη Κουβαλιά, ήλθε στο νησί από Πρέβεζα το 1790. Το 1795 ανακαίνησε τον ανεμόμυλο Λεσιανίτη (συμβο-λαιογράφος Α. Ανεμογιάννης Β. 8, σελ. 6). Επίσης Κουβαλιάς Αθανάσιος και γιος του Ιωάννης, από Κεφαλλονιά (συμβολαιογράφος Κ. Μπογδάνος Β. 10, σελ. 59, έτος 1814).
Η οικογένεια Λέκκα, παλαιά των Παξών ηπειρωτικής καταγωγής. Το επώνυμο συναντάται σε όλη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στο Κιάτο. Στους Μ. Πρωτοπαπάδες στο Αρχείο της Κέρκυρας το 1660 αναφέρεται, ως Λέκκας Αρβανίτης, Λέκκας Αμαλάτος και Λέκκας Στόγιας (σκόγιας). Στους Μ. Πρωτοπαπάδες Τ. 62, σελ. 124, αναφέρεται Κων/νος Λέκκας του Αντζουλή χωρίον Κορακάδων Κερκύρας, μοναχός με το όνομα Καλλίνικος 1775.
Στο βιβλίο του Κώστα Μπίρη, Αρβανίτες 1997, αναφέρεται στις σελ. 183, 358 αντίστοιχα, Λέκκας (Αλέξης) Μπούας, αρχηγός σώματος καβαλλαρέων και ο στρατιώτης Λέκκας Προγόνης και Γκιών Λέκκας, όταν το 1847 αρχίζει την επανάσταση στο Κουρβέλεσι (μεταξύ Δελβίνου και Αυλώνος).
Η οικογένεια Λουπέτη, κατάγεται από τη Λευκάδα. Ο Θωμάς Λουπέτης παντρεύεται στη Λάκκα το πρώτο ήμισι του 19ου αιώνα. Απέκτησε πέντε παιδιά. Περί τα έτη 1875 – 80 έχτισε ένα μικρό εκκλησάκι, στην τοποθεσία Ράχη της Λάκκας με το όνομα Άγιο Θωμά, όπου αυτοχειροτονήθηκε μοναχός και εγκαταστάθηκε εκεί. Σήμερα η χερσόνησος ονομάζεται του Αγίου Θωμά. Διστυχώς η Μητρόπολη Κερκύρας δεν έδωσε άδεια για να γίνουν τα εγκαίνια του Ναού. Πέθανε στους Παξούς και τάφηκε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου της Λάκκας.
Ο Σαλβατώρ στην σελίδα 259, στο έργο του το 1884 – 5 αναφέρει: “… Ενθα ίσταται η νέα εκκλησιά του Αγίου Θωμά μετά υπό του μεσημβριανθέμου του κυνώδους περιβαλλόμενα επίπεδα στρώματα. Το εκκλησίδιον έχει μικρόν Άγιον βήμα, χωριζομένου δια τοίχου εικονοστασίου, έχει ιερόν κυτίον και τινας σταυρούς. Όπισθεν της εκκλησίας και προς τα εκτός υπάρχει μικρά δεξαμενή με τετραγωνικόν στόμιον, μεταλοπρεπέστατον δε είναι η εντεύθεν άποψις του πορθμού της θαλάσσης”.
Τα μεσηβριάνθεμα που αναφέρει ο Σαλβατώρ, είναι φυτά σαρκόφυλλα της οικογενείας των αμαράντων, πήραν το όνομα αυτό γιατί τα άνθη τους ανοίγουν το μεσημέρι και κλείνουν το βράδυ. Εμείς τα ονομάζουμε κάλια και μπούζι.
Η οικογένεια Φαναριώτη, παλαιά των Παξών ήλθε στο νησί γύρω στα 1500 από το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης. Επίλεκτα μέλη της, ο Έπαρχος Παξών (1817 – 35) Στέφανος και ο Ταγματάρχης Χριστόφορος. Ο Διονύσιος χρημάτισε Πρόεδρος Γαΐου και αρχειοφύλαξ Παξών από το 1935 – 53.
Η οικογένεια Γραμματικού, παλαιά των Παξών, ηπειρωτικής καταγωγής, εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Λάκκας περί το 1500. Το 1810 στην επανάσταση των παξινών κατά των Γάλλων, σκότωσαν τον πρώην καπητάνιο του νησιού Λάσκαρη Γραματικό. Έχει δώσει στο νησί αξιόλογες και σημαντικές προσωπικότητες, δασκάλους, ιερείς, γιατρούς, καθηγητές κ.λπ. Ο Φραγγίσκος Γραμματικός ήταν Δήμαρχος Λάκκας.
Η οικογένεια Λύχνου, παλαιά των Παξών, ηπειρωτικής καταγωγής. Αξιόλογα μέλη, Νικόλας Νομογεωπόνος και συγγραφέας και ο βουλευτής – συγγραφέας Γεράσιμος.
Η οικογένεια Δένδια, παλαιά των Παξών ηπειρωτικής καταγωγής, εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Λογγού. Αξιόλογα μέλη της πολλά. Ο Μιχαήλ Δένδιας υπήρξε άριστος νομικός και καθηγητής πανεπιστημίου Αθηνών.
Η οικογένεια Απέργη, παλαιά των Παξών εγκαταστάθηκαν στον σημερινό οικισμό, Απεργάτικα. Λέγεται ότι έφθασαν εδώ από την Τήνο. Στην Τήνο ασχολούντο με δευτερεύουσες εργασίες κτίζοντας τα άπεργα (βάσεις) των μνημείων ή οικοδομών, δηλ. απείχαν από το έργο, εξ ου και Απέργης.
Η οικογένεια Λιναρά, παλαιά, αξιόλογο μέλος ο ήρωας Γεώργιος Λιναράς.
Η οικογένεια Κόκκινου ήλθε στο νησί από την Στερεά Ελλάδα ή από τ’ άλλα νησιά της Επτανήσου. Στο Αρχείο Κερκύρας Μ. Πρωτοπαπάδες Τ. 6, Β. 8, σελ. 33, αναφέρεται “Κόκκινος από χωριό Ζαγοράς Ρούμελης μαρινέρης (ναύτης) εις το χοντρό κάτεργο (μεγάλο πολεμικό πλοίο) του εξοχοτάτου αυθέντη Φελλεγαλεάτζε 1683”. Στο συμβολαιογράφο Σ. Κουβά, Β. 2, σελ. 185, Ιουλίου 6, 1739, ο Πιέρος Κόκκινος του Νικολάου και αδελφός του Τζουγάνης ανέγειραν το Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος.
Η οικογένεια Μάστορα, παλαιά των Παξών, ηπειρωτικής καταγωγής, απέκτησε αξιόλογα μέλη. Ο Επίσκοπος Αμυκλών Ιωακείμ ο Μάστορας (1696 – 1774), έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία (βλέπε βιογραφία του).
Η οικογένεια Μητσιάλη, παλαιά των Παξών, εγκαταστάθηκαν στα Μαγαζιά των Παξών, όπου διακρίθηκαν ως οικοδόμοι, δικηγόροι, γιατροί, πολιτευτές κ.λπ. Αξιόλογη επίσης υπήρξε η γιατρός Μάσιγγα επί 50 χρόνια γιατρός στο νησί.
Στις συμβολαιογραφικές πράξεις του Πετρόπουλου, αναφέρεται παπάς Μαρκαντώνιος Μιτσιάλης το 1659. Ο Μητσιάλης Ντάτσουλος, μετέφρασε από τα γερμανικά το έργο του Σαλβατώρ. Ο Χαράλαμπος (Μίτσιελ) δημοσιογράφος, εκδότης της εφημερίδας “Παξοί”, κατόρθωσε επί 36 χρόνια να κυκλοφορήσει στο νησί η εφημερίδα αυτή, η οποία σήμερα αποτελεί ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών και έρευνας. Κυκλοφόρησε από το 1925 – 1940 και 1948 – 1969.
Στοιχεία για το επώνυμο Μητσιάλη είναι στην εφημερίδα “Παξοί 49/1952”.
Η οικογένεια Ζενεμπίση, παλαιά των Παξών, αλβανικής καταγωγής. Εκλεκτό μέλος της ο πρόξενος και ποιητής Ηλίας Ζενεμπίσης.
Η οικογένεια Μπόϊκου, παλαιά των Παξών, εκλεκτά μέλη, ο ιερομόναχος Χρύσανθος Μπόϊκος, ο γιατρός Χαράλαμπος και ο Λυκειάρχης Παξών, Σταματέλος.
Η οικογένεια Ζέρνου, παλαιά των Παξών, ηπειρωτικής καταγωγής. Πολύ πιθανό να ξεκίνησε από την Οδυσσό.
Η οικογένεια Κάγκα, παλαιά των Παξών. Αξιόλογα μέλη της ο νομικός Νικόλαος και ο φαρμακοποιός και πολιτευτής Παναγιώτης. Στον συμβολαιογράφο Ανασ. Μάστορα, Β. 6, σελ. 47 το 1791 ο Στέφανος και Λουκάς Κάγκας ενοίκιασαν από το λοχαγό Αντώνη Νίνα το νησί των Αντιπάξων αντί 29 βενέτικων χρυσών τζικινιών.
Η οικογένεια Καλοδίκη, παλαιά των Παξών. Εκλεκτό μέλος, ο Περικλής Καλοδίκης καθηγητής φιλολογίας και συγγραφέας.
Η οικογένεια Γούλιου, παλαιά των Παξών. Εκλεκτά μέλη, ο Μίμης Διευθυντής ΑΤΕ και ο Χριστόδουλος μηχανικός ΔΕΗ.
Η οικογένεια Κρητικού, ήλθε στους Παξούς από Πάργα το 1818. Μάλλον κρητικής καταγωγής. Το 1819 συναντάμε τον Ιωάννη Κουρογιάννη ή Κρητικό. Αξιόλογα μέλη της ο γιατρός καθηγητής Σπύρος και Παναγιώτης οικονομικός παράγων του νησιού για πολλά χρόνια.
Η οικογένεια Ρωμάνου, παλαιά των Παξών. Εκλεκτό μέλος της ο ανώτερος αξιωματικός της αστυνομίας Σταμάτης. Χρημάτισε Πρόεδρος της Ένωσης των Παξών και κυκλοφόρησε το 1972 την εφημερίδα “Ηχώ των Παξών” που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η οικογένεια Κόνταρη, παλαιά των Παξών, υπάρχουν υποψίες ότι κατάγεται από την Κρήτη. Μετά την πτώση της Κρήτης το 1669 εγκαταστάθηκαν στα Επτάνησα. Αξιόλογα μέλη της ο δάσκαλος Δημήτρης και ο αξιωματικός, ήρωας του πολέμου του 1912, Μανώλης.
Η οικογένεια Κουβά, ηπειρωτικής καταγωγής. Γιατροί, νομικοί, ιερείς, έμποροι κ.λπ.
Η οικογένεια Κατσίμη, παλαιά των Παξών, με αξιόλογες προσωπικότητες, έμποροι, δημοσιογράφοι κ.λπ. Στο συμβολαιογράφο Γ. Κοντάρη, β.2, σελ. 129, αναφέρεται 1 Σεπτεμ-βρίου 1783… όσοι βρέθηκαν βαρόντες τες μόστρες σε όλα τα πόστα του νησιού, δια νέον καπιτάνο τον Σπύρο Κατσίμη, επειδή και ο πάπος του και πατέρας του εσερβίρανε τον πρίγκιπα σε όλη τους τη ζωή.
Οικογένεια Αντιόχου, παλαιά των Παξών, προέρχονται από την Κωνσταντινούπολη. Έχει δώσει στο νησί αξιόλογες προσωπικότητες. Ιερείς, καθηγητές, παλαιστές κ.λπ.
Οικογένεια Δαλιέτου, μάλλον Ηπειρωτικής καταγωγής. Οι αδελφοί Δαλιέτου, εδημιούργησαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, το εργοστασιακό συγκρότημα στην Κέρκυρα, επεξεργασίας σίτου, παραγωγής αλεύρου και ζυμαρικών. Δυστυχώς το 1980 έπαψε να λειτουργεί.
Η οικογένεια Γριμάνη, ιταλικής καταγωγής. Ο Νικόλαος χρημάτισε γραμματέας της Κοινότητας Γαΐου – Παξών.
Η οικογένεια Βερονίκη, παλαιά των Παξών ηπειρωτικής καταγωγής. Μέλη της ιερείς, συμβολαιογράφοι κ.λπ.
Η οικογένεια Σοφού, παλαιά των Παξών. Ο Γιώργης Σοφός, για πολλά χρόνια φαρμακοτρίφτης και νοσοκόμος Παξών.
Η οικογένεια Παπαδάτου, μάλλον ήλθαν στο νησί από την Κεφαλλονιά τον 17ο αιώνα. Ο Ευστάθιος Παπαδάτος χρημάτισε το 1717-1766 δημόσιος συμβολαιογράφος Παξών.
Η οικογένεια Γεωργίου Λουρόπουλου, ήλθε στο νησί το 1792 από Πρέβεζα. Έμπορος και αρχηγός της φιλικής εταιρείας των Παξών. Μετά το 1850 η οικογένεια αναχώρησε για Πρέβεζα (C.Ι. 514/1861) και (Παξινά Ιστορικά Μελετήματα 2000).
Η οικογένεια Καρούζου ή Καρούσου. Εμφανίζεται στην Κεφαλλονιά το 1600, έχει την καταγωγή της από τη Μεσήνη της Σικελίας. Ο Φωκίων Καρούσος έμπορος και πλοιοκτήτης, παντρεύεται στους Παξούς με την Αντωνία Μπογδάνου (1834 – 1886) και (Ηχώ των Παξών 137/1988) και συγκαταλέγεται στην τάξη των ευγενών (C.Ι. 43/1844 και λίμπρο ντ’ όρο Κατσαρού Τ. 3, σελ. 97). Στην εφημερίδα C.Ι. 56/1853, αναφέρεται ως Κόμης Καρούσος. Πέθανε και ετάφη στους Παξούς, στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων Γαΐου το 1877. Η σύζυγός του Αντωνία άφησε την περιουσία της στην Κοινότητα Γαΐου Παξών.
Ο Π. Χιώτης Τ. 7ος, γράφει: “Καρούσος Θεόδωρος, γεννήθηκε το 1803, ειδήμων πολλών γλωσσών και αυτοδίδακτος. Επεδόθη εις την πλατωνικήν φιλοσοφίαν. Διωρίσθη διευθυντής Λυκείου Παξών και εθαυμάσθη δια το ευμέθοδον της διδασκαλίας. Εξελέχθη βουλευτής της 13 Βουλής και διεφώνει προς τους άλλους ριζοσπάστες. Αγαθός, ενάρετος, απέθανε το 1876”.
Σας γνωρίζω επίσης ότι ο Φωκίων αναφέρεται στον κατάλογο των εκλεκτόρων Παξών (C.Ι. 63/1850) και το 1852 είναι μεταξύ των τριών επιτρόπων των Παξών (C.Ι. 38/1852, σελ. 7).
Η οικογένεια Γιαννούλη, προέρχεται από τον Ανεμογιάννη ή Γιαννούλη. Από το 1798 επικράτησε το Γιαννούλης. Στους Μ. Πρωτοπαπάδες στο Αρχείο της Κέρκυρας Τ. 2, αναφέρεται το 1650, γάμος του Αποστόλη Γιαννούλη με τη Ρόδω Γαζή.
Στο συμβολαιογράφο Παξών Ν. Κουβά β. 10, σελ. 45 και έτος 1787, αναφέρεται Σπύρος Ανεμογιάννης του καπιτάν Γιαννάκη, λεγόμενος Γιαννούλη και στον κατάλογο των ψηφοφόρων που παρακάτω παραθέτουμε του 1821, αναφέρεται, Παναγιώτης Ανεμογιάννης ποτέ Σπύρου Γιαννούλη.
Η οικογένεια Μουλώνη, ηπειρωτικής καταγωγής τη συναντάμε στις συμβοαλαιογραφικές πράξεις του Πετρόπουλου αριθ. 36, 38 και έτος 1663 – 4, ως Μίχος Μουλώνης και Δήμος Καλοδίκης λεγόμενος Μουλώνης. Επίσης στον συμβολαιογράφο Γ. Κόνταρη Β. 4, σελ. 210 και έτη 1744 ως Φραντζέσκος Μουλώνης.
Η οικογένεια Μηλιώτη, παλαιά των Παξών, πολύ πιθανόν να ήλθε από τη Μήλο. Μηλιώτης Αντώνης, Πέτρος, Σταματέλος αδελφοί, συναντάμε στις συμβολαιογραφικές πράξεις του Πετρόπουλου αριθ. 4, 5, 32 και 36, έτη 1657, 1663.
Η οικογένεια Κουρνιάχτη, ίσως ηπειρωτικής καταγωγής. Το επώνυμο αυτό σήμερα δεν υπάρχει στους Παξούς. Στον συμβολαιογράφο Παξών Σ. Κουβά Β. 4, σελ. 86-7 και έτος 1772, αναφέρεται: Ο Σταμάτης Κουρνιάχτης, για να γίνει μοναστήρι στο νησί του Αγίου Νικολάου, αφιερώνει όλα τα χωράφια του και την εκκλησία του Αγ. Ιωάννου για μετόχι και βάζει αδελφούς και κτήτορας τον ςιορ Καπιτάν Αθανάση Βελιανίτη του Καπιτάν Μίχου και συγχρόνως υπόσχεται να κεραμώσει την άνωθεν εκκλησία. Στους Μ. Πρωτοπαπάδες Τ. 14, σελ. 478, αναφέρεται: Κουρνιάχτης από Κρήτη.
Από έρευνα στα Αρχεία της Κέρκυρας και των Παξών, καθώς επίσης από τις νοταρικές πράξεις του Πετρόπουλου, από τα βιβλία του συγγραφέα Χαρίλαου Κόλλα, τα ληξιαρχικά βιβλία των Μ. Πρωτοπαπάδων και των παξινών ιερέων, διαπιστώσαμε, ότι τα παλαιότερα επίθετα των παξινών είναι:
Αντίοχος, Αγγουράκης, Ανεμογιάννης, Απέργης, Αργυρός, Αρβανιτάκης, Αρώνης, Βερονίκης, Βελιανίτης, Βλαχόπουλος, Βασιλάς, Γραμματικός, Γριμάνης, Γούλιος, Δένδιας, Ζενεμπίσης, Ζέρνος, Κουβάς, Καλοδίκης, Κάγκας, Κανονάς, Κατσίμης, Κόκκινος, Κόνταρης, Κουρνιάχτης, Καλογήρης, Λαγάτορας, Λύχνος, Λέκκας, Λοίσιος, Μάνεσης, Μπόϊκος, Μάστορας, Μηλιώτης, Μιτσιάλης, Μουλώνης, Μπάστας, Μπογδάνος, Ντούμας, Όρφανος, Παπαδάτος, Ρωμάνος, Σαρακηνός, Στανέλος, Σοφός, Φάντος, Τράνακας και Φαναριώτης.
Πηγή : eptanisos.blogspot.com